Họ Trịnh ở làng Yên Lộ, Yên Nghĩa có nhiều đóng góp lớn trong việc điều hành và phát triển kinh tế, văn hóa nói riêng và cả vùng Thăng Long Hà Nội từ thế kỷ 16 đến thế kỷ 18 và đặc biệt trong thời đại Hồ Chí Minh ngày nay. Họ Trịnh Bá là một họ bản địa Việt Nam đã có mặt từ thời Hùng Vương dựng nước, với nhiều bậc tiền nhân như cụ Trịnh Huân, Trịnh Ra, Trịnh Tú và các tướng lĩnh trong khởi nghĩa Lam Sơn. Con cháu họ Trịnh Bá ở Yên Lộ có quyền tự hào về những đóng góp của cha ông vào sự nghiệp chung của dân tộc, đặc biệt là trong những giai đoạn khó khăn của xã hội phong kiến Đại Việt.
Nhân Kỷ niệm 80 năm Ngày Cách mạng tháng Tám (19/8/1945) và Quốc khánh (2/9/1945-2/9/2025) - Chuẩn bị cho Hội thảo Khoa học Họ Trịnh Việt Nam trong tiến trình lịch sử do Hội Khoa học lịch sử Việt Nam phối hợp với Hội đồng họ Trịnh Việt Nam tổ chức - Chúng tôi có dịp sưu tầm về họ Trịnh Bá làng Yên Lộ. Dòng họ Trịnh Bá làng Yên Lộ được truyền lại trên bảng phú húy bằng gỗ ghi lại vào ngày 9 tháng 12 năm Tự Đức thứ 10 (1857): Cụ “Tổ Nhất Đại Trịnh Quý Công Tự Trực Đạo” mất ngày 2 tháng năm 1738 được nhà Chúa phong đất để mai táng, có diện tích 2 sào 10 thước và truyền lại, cụ được án táng sâu 24 thước ta, tại khu đất Đống Bằng thuộc khu đồng Sấu, thôn Yên Lộ, phường Yên Nghĩa, Hà Nội. Thực hiện chính sách dồn điền đổi thửa thời kỳ 1962-1965 huyện Hoài Đức cho đến nay. Khu mộ Tổ Đống Bằng nay thuộc khu đồng Sấu làng La Tinh, xã An Khánh, Tp. Hà Nội. Con cháu trong dòng họ Trịnh Bá hàng tháng (tuần tiết vẫn cử người trông nom, tu bổ và thăm viếng cụ). Cụ “Tổ Nhất Đại Trịnh Quý Công Tự Đạo Chính” sinh ra cụ “Tổ khảo Trịnh Lệnh Công tự Thuần Hiền” an táng tại xứ Con Rồng.
Thạc sĩ Phùng Quang Trung và đại diện Hội đồng họ Trịnh Việt Nam tại nhà thờ Trưởng tộc họ
“Chim có tổ, người có tông” là điểm mạnh trong văn hóa dòng họ hiện nay, cũng là điểm nhấn quan trọng trong nền văn hiến Việt Nam và đặc biệt trong dòng chảy xây dựng người Thăng Long Hà Nội thanh lịch văn minh, khơi dạy giá trị tốt đẹp của con người trong xu thế “Kỷ nguyên vươn mình của dân tộc nhằm phát triển bứt phá, tăng tốc dưới sự lãnh đạo của Đảng, xây dựng thành công nước Việt Nam xã hội chủ nghĩa, giàu mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh, phồn vinh, hạnh phúc, đuổi kịp, tiến cùng, sánh vai với các cường quốc năm châu”.
Điểm sáng của dòng họ Trịnh Bá là đã dầy công “Xây dựng được cuốn Trịnh gia phả hệ dòng họ Trịnh Bá làng Yên Lộ”, “Bản Tộc ước Trịnh Bá làng Yên Lộ trên tinh thần xây dựng gia tộc đoàn kết phát triển bền vững”, “Duy trì dòng họ Trịnh Bá tổ chức Tổng kết hoạt động dòng họ hàng năm để bảo tồn Bản Tộc ước, động viên khuyến học, khuyến tài và xây dựng Quỹ dòng họ luôn ổn định lưu động trên 200 triệu đồng”.
Trong điều kiện cách mạng công nghiệp đang bứt phá tác động mạnh mẽ đến trào lưu văn hóa khắp mọi miền và trên toàn thế giới, đặc biệt là thế hệ trẻ. Dòng họ Trịnh Bá ở làng Yên Lộ đã xây dựng được bản “Tộc ước Trịnh Bá Yên Lộ” trên 10 trang với 7 chương và 18 điều. Với phương châm “Việt Quốc đại trường tồn/ Trịnh Gia lưu bất tận” nhằm “Xây dựng Gia tộc đoàn kết, phát triển bền vững” của Hội Đồng Gia tộc Trịnh Bá làng Yên Lộ. Lời mở đầu “Bản tộc ước Trịnh Bá Yên Lộ” được khẳng định bằng những việc làm cụ thể, mỗi cá nhân trong dòng họ Trịnh Bá đều phải nâng cao ý thức đoàn kết, nỗ lực, phát huy tâm lực, trí lực, tài lực, vật lực để xây dựng và duy trì dọng họ Trịnh Bá xứng danh là dòng họ văn hóa vững mạnh. Không phân biệt nam, nữ, trai, gái, dâu, rể, già, trẻ luôn giữ gìn nếp sống Gia đình văn hóa, thực hiện nếp sống văn minh, gia phong, dòng tộc luôn đảm bảo luân thường đạo lý, thuần khiết trong sáng về truyền thống, phát triển lành mạnh, giữ gìn bản sắc dân tộc về giống nòi, dòng tộc họ Trịnh Bá. “Bản Tộc ước Trịnh Bá Yên Lộ” quy định những điều không trái với Hiến pháp, chính sách, pháp luật, các quy định hiện hành của Đảng, Nhà Nước, của địa phương và Hương ước của làng Yên Lộ. Nội dung “Bản Tộc ước Trịnh Bá Yên Lộ” tại điều 1 về “Tôn chỉ và mục đích hoạt động”, tại điều 2 về “Hệ thống tổ chức gia tộc”, tại điều 3 về “Chức năng, nhiệm vụ quyền hạn của Hội Đồng gia tộc và các Ban”... Điều đáng nói ở đây “Bản Tộc ước Trịnh Bá Yên Lộ” quy rất rõ tại điều 8 về “Thăm hỏi, hiếu, hỷ”, điều 9 về “Chúc thọ, mừng thọ các cụ cao tuổi và khen thưởng”, điều 10 về “Ngày cúng giỗ trong năm”, điều 15 về “Việc thu chi tài chính” và chương VII “Điều khoản thi hành” - Thật ấn tượng với đầy đủ chữ ký phê duyệt của các Thành viên Hội Đồng gia tộc họ Trịnh Bá.
Họ Trịnh Bá làng Yên còn thống nhất xây dựng bản “Trịnh Gia Phả Hệ” ban hành nhằm giáo dục, công bố tuyên truyền cây “Phả Hệ” cho dòng họ Trịnh Bá làng Yên Lộ - Mô tả mối quan hệ giữa các thành viên, bắt đầu từ của các cụ Thái Cao Tổ Trịnh Khả - Trịnh Kiểm, đến cụ Trịnh Huân người đã có công lập lên Trang Yên Lộ xưa từ thời An Dương Vương - Giai đoạn thứ nhất: Công đức Thủ tổ nhà Trịnh, sau đó liệt kê đến các đời Chúa Trịnh - Giai đoạn hai: Thân thế sự nghiệp của các đời Chúa Trịnh đến Chúa Trịnh Căn - Giai đoạn ba: Hậu duệ con cháu nhà Trịnh tại làng Yên Lộ, Yên Nghĩa, Hà Nội, đặc biệt mô tả Đời của “Đệ Nhất Tổ Khảo Trịnh Quý Công Tự Đạo Chính” - Rồi liệt kê các Ngành Trưởng họ Trịnh Bá làng Yên - Ngành Hai - Các Chi Trưởng (nhánh 1,2,3,4..) rất cụ thể, chi tiết, rõ ràng có thể tra ra các con, cháu, chắt từng gia đình.
Thạc sĩ Phùng Quang Trung và đại diện Hội đồng họ Trịnh Việt Nam tại nhà thờ Trưởng tộc họ
Hằng năm, Hội đồng họ Trịnh Bá làng Yên Lộ thống nhất kêu gọi duy trì dòng tộc Trịnh Bá tích cực tham gia vào việc của làng Yên Lộ như về tham dự lễ hội nếu có hoặc các việc của làng - Gặp mặt đầu Xuân và hướng về Tiên Tổ, tham gia lễ dâng hương Giỗ Tổ ngày mùng 2 tháng 2 âm lịch hàng năm, đóng góp vào “Bản báo cáo tổng kết của Hội đồng Gia tộc họ Trịnh Bá hàng năm” về những việc đã làm được và chưa làm được. Hội Đồng Gia tộc thông báo nội dung Nghị quyết của dòng họ, về việc xây dựng, tu bổ, tôn tạo, cử người trông non, chăm sóc cây xanh các khu Lăng Mộ Cụ Tổ và nhà thờ. Biểu dương, khen thưởng những gia đình, cá nhân đóng góp cho dòng tộc Trịnh Bá làng Yên. Thông qua danh sách các cá nhân, con, cháu, chắt đạt thành tích cao trong học tập và kết hợp khen thưởng: Học sinh Giỏi, Xuất sắc, cháu Ngoan Bác Hồ, các cháu Thi đỗ vào các Trường đại học, các cháu giành Thành tích đặc biệt trong nước và nước ngoài. Ngày nay, trong cơn lốc của thị trường, bất động sản, người họ Trịnh Bá ở đây ít bị sa sẩy, âu cũng là một ân huệ, phúc đức của tổ tiên và các bậc tiền nhân đã dày công để lại.
Họ Trịnh Bá đã xây dựng và hàng năm cử người chăm nom di tu bảo dưỡng 4 ngôi mộ Tổ là (cụ Trịnh Quý Công Tự Đạo Chính, cụ Trịnh Quý Công Tự Thuần Hiền, cụ Trịnh Quý Công Tự Phúc Thuận và cụ Trịnh Quý Công Tự Bá Tuyến) kiên cố, vững chắc, xanh, sạch, đẹp trên nền đất cũ với giá trị hàng vài tỷ đồng. Việc làm trên đã củng cố thêm sự đoàn kết, găn bó các thành viên trong tộc họ Trịnh Bá, lôi cuốn các con trai, gái, dâu, rể, cháu, chắt trong dòng tộc của họ Trịnh Bá tham gia (kể cả các chi nhánh trong Nam, các tỉnh và ở nước ngoài). Không thể không nói tới sự quyết tâm, nhiệt tình, sẵn sàng bỏ tiền, công đức xây dựng tu tạo mộ tổ, việc của làng, việc của xóm và quê hương của Hội Đồng Gia tộc và các con cháu như: Ông Trịnh Bá Chinh (Trưởng tộc họ), ông Trịnh Bá Uy (ở nhánh 2 chi họ nhà cụ Trịnh Bá Vỹ), ông Trịnh Quang Tuấn (Trưởng nhánh chi 2), ông Trịnh Bá Đắn, ông Trịnh Bá Cầm, ông Trịnh Bá Quang, ông Trịnh Bá Trường, ông Trịnh Bá Võ, ông Trịnh Bá Bình, còn nhiều gia đình ngoài ủng hộ tiền mặt còn ửng hộ bằng vật chất như bát hương, máy khoan, cây xanh cổ thụ, cây xoài, cây bưởi, cây cảnh có giá trị cao.
Dòng họ Trịnh bá làng Yên Lộ hiện có đến nay rất nhiều thế hệ Đảng viên Đảng Cộng sản Đông Dương, Đảng viên Đảng Cộng sản Việt Nam (nhiều đảng viên lão thành trên 65 năm tuổi Đảng), có 7 Liệt sỹ, 5 Thương binh bệnh binh. Nhà thờ chi họ Trịnh Bá có các câu đối cổ “Danh Vi Chủ Vi Thần Vạn Cổ Uy Thanh Trường Đại/ Công Tại Triều tại Sử Ức Niên Hương Chúc Do Tồn”, “Tích Tại Trung Diệp Truyền Văn Lê Lý Phủ Chinh Trần/ Miếu Sớ Dân Sinh Tằng Phủ Sóc Sơn Lai Viễn Phái”. Nhà ông Trịnh Quang Tuấn có đối câu đối cổ rất hay “Khương Viên Đức Vạn” có nghĩa là “Nhắc nhở con cháu bồi đắp công đức”. Nhà thờ ông Trịnh Bá Chinh có câu đối “Mộc Xuất Thiên Chi Do Hữu Bản/ Thủy Lưu Vạn Phái Tô Tùng Nguyên” nghĩa là “Cây chung nghìn nhánh sinh từ gốc/ Nước chảy muôn dòng phát tại nguồn” có nghĩa là “Nhà Trưởng sinh ra một nghìn nhánh từ gốc/ Dòng họ tỏa ra muôn nghành phát tại nguồn”. Nhà thờ ông Trịnh Bá Sướng có câu đối “Tiên Tổ Minh Vương Quang Quốc Sử/ Tử Tôn Hiền Sĩ Bí Gia Thanh” có nghĩa là “Tiên Tổ Minh Vương Ngời Sứ Nước/ Cháu Con Hiền Sĩ Sáng Danh Nhà” và bức hoành phi “Quang Tiền Dụ Hậu”. Trên bàn thờ tại các nhà thờ Trưởng nhánh đều có ngai, bài vị, khám, bộ ngũ sự, bát hương, hoành phi, câu đối, ảnh cụ Thủy Tổ Minh Khang Thái Vương Trịnh Kiểm (1545-1570).
Năm 2024 cả 4/4 tổ dân phố làng Yên Lộ đều đạt Tổ dân phố văn hóa cấp quận. UBND phường Yên Nghĩa và Ban Tổ chức lễ hội đình Yên Lộ đã long trọng tổ chức lễ đón nhận Tổ dân phố văn hóa cấp quận vào đêm mồng 7 Tết tại di tích đình Yên Lộ với đêm văn nghệ mừng Đảng, mừng Xuân, mừng Lễ hội truyền thống làng Yên Lộ Xuân năm 2024. Dòng họ trịnh Bá làng Yên Lộ nguyện mãi phát huy truyền thống của dòng họ Trịnh của quê hương anh hùng, luôn luôn đoàn kết, sát cánh cùng chính quyền địa phương gìn giữ, bảo tồn những giá trị văn hóa đặc sắc lưu lại cho hậu thế và mai sau. Xuân Ất Tỵ năm 2025, Lễ hội diễn ra trong còn tái hiện các trò chơi dân gian cổ truyền (bịt mắt bắt dê, bịt mắt bắt vịt, bịt mắt đập liêu, chơi cờ người, thổi cơm thi, có màn múa (lân, sư tử, rồng), hát quan họ, hát ca trù, hát chèo với không khí tưng bừng, rực rỡ có sự tham gia chủ lực dòng họ trịnh Bá, người dân và du khách thập phương.
Hiện dòng họ Trịnh Bá làng Yên Lộ có trên 300 đinh, có thể liệt kê những người từng giữ nhiều vị trí quan trọng trong bộ máy của Đảng và Nhà nước ta qua các thời kỳ: Cụ Trịnh Bá Vỹ (sinh 1867-1941, từng làm Phó Chánh tổng La Nội, Chi hội Trưởng phong trào Đông Du sau chuyển hướng tham gia phong trào Đông Kinh Nghĩa Thục, đại gia đình cụ được tặng 5 Kỷ niệm chương “Bằng Có Công Với Nước” cùng làng Yên Lộ xứng danh là “hạt giống đỏ” của vùng ATK đầu não của phong trào cách mạng vùng La - Mỗ); vợ cụ Trịnh Bá Vỹ là cụ Nguyễn Thị Là được thưởng Huy chương kháng chiến hạng Nhì; cụ Trịnh Bá Bổng 1901-1988 là con trai cụ Trịnh Bá Vỹ làm Bí thư chi bộ năm 1929 làm Tỉnh ủy viên, năm 1935 bị bắt vào nhà tù Hỏa Lò cùng đồng chí Trường Trinh, được kết nạp và Đảng Cộng sản Đông Dương, được tặng thưởng Huân chương kháng chiến hạng Hai; cụ Trịnh Bá Châm 1902-1977, làm cơ sở cách mạng An toàn khu Yên Lộ, được tặng thưởng Bằng Có Công Với Nước; cụ Trịnh Bá Phách 1912-1950 từng làm Bí thư chi bộ Yên Lộ từ 1939, là Liệt sỹ chống Pháp hy sinh 29/5/1950; cụ Trịnh Bá Khôi 1913-2004, được Đảng Nhà nước tặng Bằng Có Công Với Nước; cụ Trịnh Lê Doanh (tên do đồng chí Trường Trinh đặt 1930-2008, tức Trịnh Bá Du làm Trưởng phòng Giáo dục huyện Chương Mỹ); cụ Trịnh Bá Vững Chủ tịch Hội Đông kinh Nghĩa thục vùng Hoài Đức, rồi sau đó cụ có chân trong Việt Nam quốc dân Đảng mà người phụ trách trực tiếp là Nguyễn Thái Học; cụ Trịnh Bá Trạm là Liệt sỹ chống Pháp; cụ Trịnh Giang Nam sinh 1939, Cự chiến binh về địa phương làm Chủ nhiệm HTX nông nghiệp xã Yên Nghĩa nhiều năm; ông Trịnh Bá Xuân (sinh 1935, làm cán bộ biệt phái tăng cường cho tỉnh Tây Ninh miền Nam); ông Trịnh Bá Cầm từng làm Tham tán Đại sứ Việt Nam tại CămPuChia, Bí thư thứ Nhất Đại sứ CămPuChia; ông Trịnh Quang Tuấn (sinh 1955, làm cán bộ ở Chi cục Thuế Hà Nội); ông Trịnh Minh Trường làm Phó phòng Thanh tra Bộ giáo dục và Đào tạo; ông Trịnh Bá Du làm Trưởng phòng Kế toán Điện máy Xăng dầu Ty Thương nghiệp Hà Tây cũ; ông Trịnh Bá Quang làm Đội trưởng Đội Quản lý thị trường quận Hà Đông; ông Trịnh Bá Châm (làm Chủ nhiệm HTXNN, Giảng viên Trường Máy kéo nông nghiệp Hà Tây cũ); ông Trịnh Bá Tuấn, Thượng tá trung đoàn Phòng không Không quân; ông Trịnh Bá Vựng, Thiếu tá phòng Hậu cần Công an Hà Tây cũ; ông Trịnh Bá Khôi (từng làm Chủ tịch UBND xã Yên Nghĩa), ông Trịnh Bá Vang làm Chủ nhiệm Hợp tác xã; ông Trịnh Hùng Minh, Phó Trưởng phòng Thể thao quần chúng Sở VHTTDL Hà Nội, ông Trịnh Quang Vinh sưu tập tư liệu làm bảng gia phả họ Trịnh Bá Yên Lộ, ông Trịnh Bá Sáng là PGS.TS thiếu tá QĐND...
Hàng năm Hội Đồng họ Trịnh Bá làng Yên Lộ thống nhất kêu gọi duy trì dòng tộc Trịnh Bá tích cực tham gia vào việc của làng Yên Lộ như về tham dự lễ hội nếu có hoặc các việc của làng - Gặp mặt đầu Xuân và hướng về Tiên Tổ, tham gia lễ dâng hương Giỗ Tổ ngày mùng 2 tháng 2 âm lịch hàng năm, đóng góp vào “Bản báo cáo tổng kết của Hội đồng Gia tộc họ Trịnh Bá hàng năm” về những việc đã làm được và chưa làm được. Hội Đồng Gia tộc thông báo nội dung Nghị quyết của dòng họ, về việc xây dựng, tu bổ, tôn tạo, cử người trông non, chăm sóc cây xanh các khu Lăng Mộ Cụ Tổ và nhà thờ. Biểu dương, khen thưởng những gia đình, cá nhân đóng góp cho dòng tộc Trịnh Bá làng Yên. Thông qua danh sách các cá nhân, con, cháu, chắt đạt thành tích cao trong học tập và kết hợp khen thưởng: Học sinh Giỏi, Xuất sắc, cháu Ngoan Bác Hồ, các cháu Thi đỗ vào các Trường đại học, các cháu giành Thành tích đặc biệt trong nước và nước ngoài. Ngày nay, trong cơn lốc của thị trường, bất động sản, người họ Trịnh Bá ở đây ít bị sa sẩy, âu cũng là một ân huệ, phúc đức của tổ tiên và các bậc tiền nhân đã dày công để lại.
Năm 2024 cả 4/4 tổ dân phố làng Yên Lộ đều đạt Tổ dân phố văn hóa cấp quận. UBND phường Yên Nghĩa và Ban Tổ chức lễ hội đình Yên Lộ đã long trọng tổ chức lễ đón nhận Tổ dân phố văn hóa cấp quận vào đêm mồng 7 Tết tại di tích đình Yên Lộ với đêm văn nghệ mừng Đảng, mừng Xuân, mừng Lễ hội truyền thống làng Yên Lộ Xuân năm 2024. Dòng họ trịnh Bá làng Yên Lộ nguyện mãi phát huy truyền thống của dòng họ Trịnh của quê hương anh hùng, luôn luôn đoàn kết, sát cánh cùng chính quyền địa phương gìn giữ, bảo tồn những giá trị văn hóa đặc sắc lưu lại cho hậu thế và mai sau. Xuân Ất Tỵ năm 2025, Lễ hội diễn ra trong còn tái hiện các trò chơi dân gian cổ truyền (bịt mắt bắt dê, bịt mắt bắt vịt, bịt mắt đập liêu, chơi cờ người, thổi cơm thi, có màn múa (lân, sư tử, rồng), hát quan họ, hát ca trù, hát chèo với không khí tưng bừng, rực rỡ có sự tham gia chủ lực dòng họ Trịnh Bá, người dân và du khách thập phương.
THẠC SĨ PHÙNG QUANG TRUNG
Chủ tịch Hội đồng Thẩm định Viện Nghiên cứu Văn hóa tín ngưỡng Việt Nam
Nguyên Trưởng phòng Văn học thuộc Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch
