Về bài thơ “Vẻ đẹp buốt trời”, trong tập thơ cùng tên của Nguyễn Thị Mai - NXB Hội Nhà văn, 2018.

Nhà thơ Nguyễn Thị Mai

 

  VẺ ĐẸP BUỐT TRỜI

 

  Rủ nhau náo nức đi chơi

  Xem miền biên viễn tuyết rơi trắng rừng

  Đường chênh vênh, núi trập trùng

  Ngồi trong xe, ấm tận cùng… móng chân

  Đời mơ thấy tuyết một lần

  Thì đi cho thỏa muôn phần khát khao

 

  Đẹp buốt trời, đẹp nôn nao

  Vốc lên trắng muốt, lội vào trắng tinh

  Post lên “phây buk” trăm  hình

  Nụ cười mãn nguyện như mình ở Tây…

 

  Cho người vẻ đẹp ngất ngây

  Tuyết vùi lụi cỏ, chết cây, chết vườn

  Lúa ngô tàn tạ trên nương

  Em thơ tím tái đến trường ngồi run

  Rừng không còn củi mà đun

  Mái tranh lẩy bẩy, khói hun tuổi già…

 

  Đẹp não lòng, đẹp xót xa

  Ẩn trong cái đẹp bao la nỗi đời

  Ô hay ! Kỳ vĩ tuyệt vời

  Mà sao gió khóc bên trời cỏ hoang ?

 

     ..............

    Ngày 20 tháng chạp Ất Mùi (29/1/2016)

    Những ngày miền núi rét âm độ C.

 

Lời bình của Nhà thơ, nhà phê bình văn học Trần Trung:

Mới đây, trong một lần gặp gỡ có hẹn của mấy anh chị em nhà thơ, nhà giáo Sài Gòn - Hà Nội, tôi nhận được tập thơ mới của nhà thơ Nguyễn Thị Mai - Tập “Vẻ đẹp buốt trời” (NXB hội Nhà văn, 2018); Mừng nữa, nhà thơ nữ muốn được “trao tận tay” cùng lời đề tặng.
 

Nguyễn thị Mai, hẳn là tâm đắc khi nhà thơ lấy tên bài thơ “Vẻ đẹp buốt trời” (trang 13) mà đặt tên cho toàn bộ tập thơ của mình! Hẳn là, khi ghi lại thời điểm sáng tác bài thơ này (ngày 20 tháng chạp Ất Mùi - những ngày miền núi rét âm độ). Và, cũng hẳn là, miền đất lạnh Sa Pa luôn là điểm cuốn hút khách du lịch thập phương, đã đánh thức cảm hứng cho nhà thơ.
 

Tôi hiểu dụng ý, dụng công của nhà thơ, khi đặt tên cho thi phẩm tâm đắc đến gan ruột này! Nhà thơ, không hề dừng lại ngoại cảnh, ngoại giới nơi miền đất lạnh giá này. Mà, còn muốn đào sâu vào suy tư để tìm ra những điều suy ngẫm, triết lý về thế sự, về cuộc đời cần quan tâm, điều ấy được thổ lộ:
 

 Đẹp não lòng, đẹp xót xa

 Ẩn trong cái đẹp bao la nỗi đời

 Ô hay! Kỳ vĩ tuyệt vời

 Mà sao gió khóc bên trời cỏ hoang?

 (Những câu thơ cuối bài)
 

Tôi muốn nói, Nhà thơ Nguyễn Thị Mai quả là đã vẽ ra trong ngôn ngữ thi ca vẻ đẹp quyến rũ đến nao lòng của xứ Sa Pa; Cái đẹp lại gắn với Cái lạ “Đường chênh vênh, núi trập trùng/ Ngồi trong xe, ấm tận cùng… móng chân”; Cái đẹp gắn với cảm hứng lãng du, tìm thú chơi, tìm cảm giác lạnh, tìm cả niềm vui náo nức khi rủ nhau: “Xem miền biên viễn tuyết rơi trắng rừng”; “Đời mơ thấy tuyết một lần/ Thì đi cho thủa muôn phần khát khao”.

Cảm nhận về Cái đẹp của nhà thơ, nhanh chóng chuyển từ vẻ ngoài của xứ lạnh Sa Pa, sang cái buốt đau trong chiều sâu nội tâm, xin được trích ra, khổ thơ thứ ba của “Vẻ đẹp buốt trời”:

Cho người vẻ đẹp ngất ngây/ Tuyết vùi lụi cỏ, chết cây, chết vườn/ Lúa ngô tàn tạ trên nương/ Em thơ tím tái đến trường ngồi run/ Rừng không còn củi mà đun/ Mái tranh lẩy bẩy, khói hun tuổi già...

Theo cảm nhận của riêng tôi, đây là khổ thơ hay nhất trong toàn bài thơ. Bởi, nhà thơ đã nhận ra, ngộ ra cảm giác buốt lạnh buồn đau của thế giới bên ngoài và, nhất là nỗi khổ hạnh của Cõi người xứ sở này! Nỗi đau buốt có chừa ai đâu! Ngữ nghĩa sóng đôi cùng sắc thái tu từ, quyện chặt và bổ sung cho nhau trong một chuỗi ngôn từ tượng hình, tượng cảm... quả thật xúc động đến nghẹn lời!

Trở lại tên bài thơ của Nguyễn Thị Mai. Cảm giác đau buốt tận lòng người, cũng là tận lòng của thi sĩ, thực sự mới là ý tưởng, là cảm hứng chủ đạo, sâu sắc của bài thơ này.

Xin lỗi bạn Mai, cho tôi và theo tôi, nếu đặt tên cho thi phẩm này, tôi sẽ đặt theo cách của tôi, mấy cái tên sau đây: “Đẹp đến buốt trời”; “Đẹp buốt lòng trời”; “Đẹp mà đau”.

Từ bài thơ “Vẻ đẹp buốt trời” của Nguyễn Thị Mai, tôi muốn bàn rộng ra một chút của tập thơ của tác giả. Đến tập thơ này, nhà thơ Nguyễn thị Mai đã ra mắt bạn đọc tới 12 tập thơ. Thế cũng là nhiều và, thế cũng là định hình trước thiên hạ Một giọng điệu! (Tôi chưa muốn dùng khái niệm lý luận: Phong cách!)

Trong 12 tập thơ của Nguyễn Thị Mai, tôi có trong tay 4 tập “Tảo tần gót khuya”; “Không xóa nổi lời hoa”; “Tầm xuân mắt biếc”; và, “Vẻ đẹp buốt trời”, cùng một số bài thơ lẻ in trên các báo của nhà thơ.

Đến tập “Vẻ đẹp buốt trời”, cảm hứng ám ảnh nổi bật, gần như đi suốt tập vẫn là nỗi niềm về thân phận con người trong và sau những cuộc chiến tranh.

Nhà thơ buồn cho nỗi khổ của “Những con người nhỏ bé” (chữ của nhà văn Go rơ ki) heo hút vùng sơn cước, chưa hết lạc hậu, và gửi gắm ước muốn về họ, cho họ:
 

  Buồn thì lại đẻ cho nhiều

  Dắt con xuống chợ mà tiêu nỗi buồn

  Ước gì chưa phải địu con

  Lưng em khoác cặp chân son tới trường

     (Em gái Mông xuống chợ)
 

Trong một đêm “Nằm giường bộ đội” nơi biên giới, nhà thơ gửi thầm cảm giác, cảm thông đến tái tê, nỗi cơ cực của những người lính Cụ Hồ. Để rồi, tinh tế và ân tình gửi lại “sợi tóc mềm” khi “Sáng mai trở dậy”:
 

  - Nằm giường bộ đội đêm biên giới

  Nghe rõ sương rừng thả giọt khuya

  Cảm rõ hiên ngoài run bước gió

 Thấm tận thang giường lưng tái tê

   - Sáng mai trở dậy phòng lưu luyến

  Biết để lại gì chuyến ghé thăm

  Có sợi tóc mềm vương lại gối

  Xin gửi làm tin một đêm nằm”

   (Nằm giường bộ đội)
 

Chiến tranh luôn là hiện thực - Thử thách nhiều với những người ra trận; Sau cuộc chiến, cái tình đồng đội vẫn thấm thía, thiêng liêng. Trong bài thơ “Chuyện  của các anh”, những câu thơ của Nguyễn Thị Mai như đi về của thời gian, không gian và sau trước vẫn ân tình, thủy chung cái tình, chất tình giản dị mà thiêng liêng của những người lính:

 
  Có một bát hương thờ chung đồng đội

  Các anh thay nhau cất giữ tại nhà

  Mỗi năm một lần ngày vinh danh quân đội

  Người đến lượt mình lại bưng bát hương ra

  Các anh thắp hương và cúi đầu tưởng nhớ đồng đội xa

  Rồi sau đó mới là đàn, là hát

  Là kỷ niệm kể một thời trận mac

  Là buồn vui cuộc sống tuổi đông về…

Những câu thơ như trên của nhà thơ, ngỡ như chẳng cần viện lấy điệu, lấy vần mà, cứ tuôn chaỷ tự nhiên trong niềm chân thành, xúc động. Nhiều lúc, nhà thơ mượn sự im ắng,  lặng im của tạo vật mà lại gợi ra cái giá của những hi sinh của những người lính Trường Sơn:  “Lặng im như mảnh trăng trời/ Không ai biết lính một thời Trường Sơn” ( Anh rể).

Khi bàn luận về hiện thực trong thơ, tất nhiên có nhiều ý kiến đã thống nhất : đấy không phải là những điều nhìn thấy từ mắt (mục sở thị) mà là xúc cảm cùng suy tư của người nghệ sỹ trước cuộc đời và con người,. Thế nên, từ bài thơ và cũng là tên tập thơ “Vẻ đẹp buốt trời” của nhà thơ Nguyễn Thị Mai, có thể ghi nhận bước đường thơ của nhà thơ: luôn ý thức về sự gắn bó với những gì từ cuộc sống và nhất là những gì đáng quan tâm trong thế giới tâm tư của con người. Mà, trong đó niềm vui , niềm kiêu hãnh, tự hào và cả nỗi buồn đau trong hi sinh, mất mát của con người, sẽ mãi là điều khắc ghi trong tâm trí.
 

(Nguồn: Hội Nhà văn)