Một trong những đặc sắc của tiểu thuyết Trưng Nữ Vương là tác giả đã miêu tả sâu sắc, kỹ lưỡng các lễ hội, tập tục cổ truyền của người Việt Cổ vẫn còn đến hôm nay như các hội vật, hội đua thuyền, hội đánh đu, hội đánh cờ, hội chọi trâu...

 

Trưng Nữ Vương và bản hùng ca dân tộc bất khuất

 

Trong lịch sử dân tộc, Hai Bà Trưng có một vị trí hết sức đặc biệt. Hai Bà Trưng đã tiến hành lãnh đạo nhân dân khởi nghĩa giành độc lập dân tộc (40-43), được dân chúng suy tôn là Trưng Nữ Vương. Các sử sách về sau trong đó có cả sử Trung Quốc đều ghi chép về sự kiện này. Hiện trên cả nước có rất nhiều về đình, đền, chùa, miếu thờ phụng, tôn vinh công trạng của Trưng Nữ Vương cùng các tướng của bà. Đây cũng là đạo lý uống nước nhớ nguồn, biết ơn với các tiền nhân của dân tộc của nhân dân ta. Tiểu thuyết lịch sử Trưng Nữ Vương của nhà văn Phùng Văn Khai được viết trong bối cảnh ấy. Đã như bản hùng ca về độc lập dân tộc từ cách đây gần 2.000 năm.

 

Tiểu thuyết lịch sử vẫn luôn là một chủ đề không hề dễ bởi để viết lên một tác phẩm, đòi hỏi nhà văn không chỉ có niềm đam mê, tình yêu với lịch sử mà cần phải hiểu rõ nó, đây cũng chính là một thử thách lớn với người cầm bút bởi những đặc trưng của thể loại này. Khi sáng tác bên cạnh sự am tường, hiểu biết sâu sắc về quá khứ, sự cần mẫn, nghiêm túc trong việc xử lý tư liệu, bản lĩnh và tài năng trong sáng tạo nghệ thuật, còn là lòng tự tôn dân tộc, đặc biệt là văn hóa ứng xử với những giá trị truyền thống và các vĩ nhân của dân tộc. Và chính vì điều đó, nguồn tài liệu để tạo nên tiểu thuyết là hết sức quan trọng để hội tụ đủ “bề trong, bề sâu, bề xa, bề sau”.

 

Bằng ngòi bút của mình nhà văn Phùng Văn Khai không chỉ kể lại sự kiện và nhân vật, mà còn tái hiện lại cuộc sống con người với cả không khí thời đại, các chi tiết về tâm hồn, cá tính, trang phục, lời ăn tiếng nói,…khiến cho người đọc không chỉ đọc một câu chuyện, mà còn sống, với thời đại ấy nữa.

 

Mỗi cuốn sách cần một điểm tựa, và nền tảng của Trưng Nữ Vương chính là phật giáo. Nhà văn đã dày công tìm hiểu lịch sử đến những nơi mang đậm dấu ấn văn hóa Phật giáo, cùng các đình, đền, chùa, những nơi thờ phụng và tôn vinh công trạng của Trưng Nữ Vương cùng các tướng để có thể có cái nhìn tổng quan hơn, đặc sắc hơn cho chính nhân vật tiểu thuyết của mình.

 

Mở đầu tiểu thuyết Trưng Nữ Vương, tác giả đã có chủ ý soạn một bài ca theo thể song thất lục bát giống như một Chúc văn khái quát thân thế cuộc đời và sự nghiệp của Trưng Nữ Vương với những chiến công hiển hách lãnh đạo nhân dân đánh đổ ách đô hộ phương Bắc giành độc lập dân tộc. Chúc văn như một bản hùng ca với những sự kiện lịch sử trước, trong và sau công cuộc giành độc lập dân tộc của Hai Bà Trưng. Trong các tiểu thuyết Phùng Văn Khai đã xuất bản như: Phùng Vương; Ngô Vương; Nam Đế Vạn Xuân; Triệu Vương Phục Quốc; Lý Đào Lang Vương; Lý Phật Tử định quốc đã xuất hiện các bản Chúc văn. Một số bài viết, luận văn thạc sĩ về các tiểu thuyết trên đã phân tích kỹ lưỡng về giá trị nghệ thuật của các bài Chúc văn, Hịch văn trong tiểu thuyết của ông. Đây là một sáng tạo khá thú vị đã được mở đầu trong Trưng Nữ Vương.

 

Nhà văn Phùng Văn Khai đã khai thác rất có hệ thống trên tinh thần một câu đối có thể nói rằng hay nhất trong hệ thống câu đối về Hai Bà Trưng hiện được đặt ở đền thờ Hai Bà Trưng tại Mê Linh, Hà Nội: “Đồng trụ chiết hoàn, Giao Lĩnh trĩ/ Cẩm Khê doanh trạc, Hát Giang trường”.

 

Tinh thần của đôi câu đối khẳng định sự độc lập bền vững và sự phát triển dài rộng của người phương Nam - Giao Chỉ - Giao Châu - An Nam - Đại Việt - Việt Nam trong nhiều nghìn năm lịch sử cũng là cách phản biện quan điểm về cột đồng Mã Viện: Đồng trụ chiết - Giao Chỉ diệt mà không ít người vẫn nhắc đến. 

 

Trên tinh thần ấy, tiểu thuyết Trưng Nữ Vương đã lý giải việc khơi nguồn quốc thống trước hết phải dựa vào sức mạnh của toàn dân. Đất Giao Chỉ khi dưới ách đô hộ của nhà Đông Hán đứng đầu là Thái thú Tô Định gồm mười huyện: Liên Lâu, An Định, Câu Lậu, Mê Linh, Khúc Dương, Bắc Đái, Kê Từ, Tây Vu, Long Uyên, Chu Diên đều là các vùng đất của vua Hùng Vương - quốc chủ của nhà nước Văn Lang lừng danh trong lịch sử. Nhà văn Phùng Văn K đã dựa vào các tư liệu lịch sử để xây dựng hệ thống nhân vật phần lớn đã được sử sách ghi lại và quen thuộc với đời sống văn hóa tinh thần, hiện nay đã được đặt các tên phố tên phường như: Lê Chân, Thánh Thiên, Nguyễn Tam Trinh, Hồ Đề… đã góp phần để bạn đọc có thêm sự cảm hiểu với các võ công, tính cách của các vị tướng của Trưng Nữ Vương.

 

Khát vọng độc lập chưa bao giờ nguôi cháy bỏng trong các người con dân tộc Việt Nam mà tiêu biểu nhất phải kể đến thời kỳ Hai Bà Trưng giương cờ khởi nghĩa. Khi đó, ở phương Bắc, Hán Quang Vũ Đế đang làm vua nhà Đông Hán rất hùng mạnh. Bản thân Vũ Đế là một trong những vị vua giỏi chinh chiến bậc nhất, từng dẫn binh đánh dẹp quần hùng dựng lại đế nghiệp cho họ Lưu, sau này các sử gia đều đánh giá rất cao tài năng quân sự của ông. Ấy vậy mà, chỉ trong một thời gian ngắn, Hai Bà Trưng cùng các tướng đã nhất loạt đánh chiếm và làm chủ các quận Giao Chỉ, Cửu Chân, Nhật Nam, Hợp Phố thuộc đất Lĩnh Nam, còn tiến binh xuất quan đánh được 65 thành trì vùng Lĩnh ngoại chấn động triều đình Hán Quang Vũ Đế. Điều đó cho thấy, khát vọng độc lập và phương pháp thực hành để giành quyền độc lập của Hai Bà Trưng đã lan truyền thông suốt tới khắp trong ngoài đất Lĩnh Nam.

 

Một trong những đặc sắc của Trưng Nữ Vương là tác giả đã miêu tả sâu sắc, kỹ lưỡng các lễ hội, tập tục cổ truyền của người Việt Cổ vẫn còn đến hôm nay như các hội vật, hội đua thuyền, hội đánh đu, hội đánh cờ, hội chọi trâu,... Điều đó cho thấy, trong tâm thức và tâm linh người Việt, tinh thần sáng tạo và tinh thần độc lập đã có từ rất sớm.

 

Sử học vẫn luôn là một trong những bài học chưa bao giờ dễ, việc giới trẻ ngày nay biết và hiểu lịch sử vẫn luôn là vấn đề hết sức quan trọng và được đặt lên hàng đầu. Vậy làm sao để không chỉ thông qua những bài học lý thuyết khô khan trên lớp mà học sinh, sinh viên có thể hiểu rõ hơn về lịch sử dân tộc thì Phùng Văn Khai đã thông qua chính ngòi bút của mình đã biến lịch sử thành những cuốn tiểu thuyết hấp dẫn, chân thật mang đến cho độc giả chiều sâu, những khía cạnh mà ít ai được biết tới.

 

Lịch sử qua ngòi bút của Phùng Văn Khai không chỉ là những câu chuyện xưa cũ, không chỉ gợi lên những vấn đề của xã hội đương đại hôm nay mà lịch sử còn chính là văn hóa. Như Bác Hồ có hai câu thơ: Dân ta phải biết sử ta/ Cho tường gốc tích nước nhà Việt Nam. Đây không đơn thuần chỉ là lời kêu gọi mà còn là chân lý, là khoa học, là mỹ học. Thông qua tiểu thuyết nhà văn Phù Văn Khai không chỉ giúp bạn đọc hiểu thêm về lịch sử mà sâu xa hơn nữa là tâm huyết gợi lên tình yêu quê hương, đất nước, lòng kính trọng với những công lao to lớn mà các thế hệ trước phải hi sinh bằng xương, bằng máu để gìn giữ giành được độc lập, giành lại cuộc sống hòa bình như hiện nay.

 

Bên cạnh đó, tiểu thuyết Phùng Văn Khai còn chính là nguồn tài liệu, văn phong hết sức quý giá và phong phú với bạn đọc. Kho tiểu thuyết lịch sử gồm: Phùng Vương, Ngô Vương, Nam Đế Vạn Xuân, Triệu Vương phục quốc, Lý Đào Lang Vương, Lý Phật Tử định quốc và Trưng Nữ Vương đều là những tài liệu phong phú cho các công trình nghiên cứu lịch sử, Phật giáo,…
 

LÂM NHƯ QUỲNH